KEMİK İLİĞİ NEDİR? KAN HÜCRELERİNİN İŞLEVLERİ NEDİR?
Kemik iliği kemik dokunun iç yüzeyinde yer alan ve kanın şekilli elemanlarının yani kırmızı küreler, beyaz küreler ve trombositlerin yapıldığı yerdir. Sözü edilen bu hücrelerin işlevleri aşağıda özetlenmiştir.
Beyaz kan hücreleri: Bu hücrelere lökosit ismi de verilir. Çok genel anlamda organizmanın savunma ve bağışıklık sistemine ait işlevleri üstlenen hücrelerdir. Bu hücreler miyeloid ve lenfoid olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar.
Kırmızı kan hücreleri: Bunlara eritrosit ismi de verilir. Dokulara oksijen taşıma işlevini gören hücrelerdir.
Trombositler: Kanamanın kontrol altına alınması ve pıhtılaşma fonksiyonları ile ilgili hücrelerdir.
Bu hücreler kemik iliğinde genetik kontrol yolları ve büyümeyi uyaran ve sitokin adı verilen bazı maddelerin kontrolünde kök hücreden çoğalır ve olgunlaşırlar. Bu hücreler belli bir olgunluk düzeyine ulaştıklarında kana geçerler. Bu hücreler kanda tiplerine göre yukarıda anılan özelleşmiş görevlerini yerine getirir ve yaşam sürelerini tamamladıklarında ise organizmaya zarar vermeden genellikle dalakta ortadan kaldırılırlar.
Kemik iliği nakli ne zaman yapılmalıdır? Kemik iliği nakli için gerekenler nelerdir?
Kemik iliği nakli tedavisi akut lösemi tedavisinin önemli aşamalarından biridir. Kötü işaretler taşıyan lösemi hastalarında kemik iliği nakli yaşam kurtarıcı olabilir.
Akut lösemi tedavisinde genellikle “allogeneik” yani doku grubu uyumlu bir başka kişiden yapılan kemik iliği nakli tedavisi uygulanır. Bu ilik nakli biçiminde hastalıklı ilik yoğun kimyasal tedaviler veya radyasyon tedavisi gibi yöntemlerle boşaltılır ve yerine sağlıklı bireyin iliği nakledilir. Bu sağlıklı birey aynı anne ve babadan olan kardeşlerdir. Kardeşlerde doku uygunluğu sağlanamazsa uygun aile dışı bireyler veya anne-baba gibi aile içi bireyler kullanılabilir.
Aşağıda lösemi tedavisinde kullanılan kemik iliği nakli yöntemleri hakkında kısa bilgiler verilmiştir.
Periferik kök hücre nakli
Bu tedavi yönteminde kan bankalarında veya aferez ünitesi ismi verilen ünitelerde ilik vericilerinin kök hücreleri özel bir yöntemle toplanır. Kan vericinin bir kolundan alınarak aferez cihazına yönlendirilir ve kök hücreler ayıklanarak vericinin öteki kolundan yeniden hastaya aktarılır. İşlemin öncesinde ilik vericinin kök hücrelerinin kana geçişini sağlamak için cilt altından genellikle 5 gün süren bir aşı uygulaması gerekir. İlik toplama işlemi genellikle birbirini izleyen 3 gün boyunca yapılır. Bu yolla toplanan ilik kemik iliği nakli ünitelerinde yine damar yolu ile önceden iliği tedavi ile kurutulmuş kişiye nakledilir. Nakil işlemi basit bir kan verme işlemine benzer.
Kemik iliğinden nakil
Bu yöntemin periferik kök hücre nakli uygulamasından temel farkı ilik hücrelerinin ameliyathane şartlarında leğen kemiğinden toplanmasıdır.
Göbek kordon kanı nakli
Bu yöntem daha çok küçük çocuklarda kullanılan bir yöntemdir.
Yukarıda sayılan kemik iliği yöntemleri naklin hangi yolla yapılacağı esasına göre sınıflandırılmıştır. Buna karşılık kemik iliği nakli iliğin kaynağına göre de sınıflandırılabilir. Buna göre 3 çeşit kemik iliği nakli yöntemi vardır.
- Allogeneik kemik iliği nakli
- Otolog Kemik iliği nakli
- Singeneik kemik iliği nakli
